Watykan ogłasza dokument o małżeństwie. Odpowiedź na wyzwania kulturowe

Przyczyny i kontekst powstania dokumentu.

Dykasteria Nauki Wiary opublikowała 25 listopada 2025 roku doktrynalną notę pod tytułem "Una caro. Elogio della monogamia" ("Jedno ciało. Pochwała monogamii"). Dokument został zatwierdzony przez papieża Leona XIV już 21 listopada, w liturgiczne wspomnienie Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny.

Opracowanie powstało w odpowiedzi na trzy główne wyzwania współczesności. Jak wyjaśnił w wprowadzeniu kardynał prefekt Víctor Manuel Fernández, pierwszym z nich jest globalny rozwój potęgi technologicznej, który prowadzi do postrzegania człowieka jako "istoty pozbawionej ograniczeń", oddalając go od wartości wyłącznej miłości. Dokument stanowi również odpowiedź na postulaty biskupów afrykańskich, którzy podczas Synodu o Synodalności zwrócili się do Stolicy Apostolskiej o wsparcie w kwestii pastoralnych wyzwań związanych z poligamią. Trzecim powodem jest obserwowany na Zachodzie wzrost popularności poliamorii, czyli publicznych form związków niemających charakteru monogamicznego.

Główne tezy doktrynalne.

Dokument w przełomowy sposób opisuje małżeństwo jako "nierozerwalną jedność" oraz "wyłączną i wzajemną przynależność", która nie może być dzielona z innymi. W odróżnieniu od tradycyjnego ujęcia, które często akcentuje przede wszystkim aspekt prokreacyjny, nota doktrynalna podkreśla, że "seksualność nie sprowadza się do zagwarantowania prokreacji", ale służy wzbogaceniu i umocnieniu wyłącznego związku oraz uczucia wzajemnej przynależności.

W dokumencie czytamy: “Monogamia nie jest po prostu przeciwieństwem poligamii. Jest czymś więcej”. Autorzy zaznaczają, że jej pogłębione zrozumienie pozwala dostrzec małżeństwo w całym jego bogactwie i płodności. Jednym z kluczowych stwierdzeń jest teza, że "małżeństwo nie jest posiadaniem", co stanowi wyraźne odcięcie się od relacji opartych na dominacji i kontroli.

Nota "Jedno ciało" ukazuje małżeństwo nie tylko jako ludzki kontrakt, ale jako rzeczywistość, która "z pomocą łaski" odzwierciedla “zjednoczenie Chrystusa z Jego umiłowaną oblubienicą, Kościołem”. Wzajemna przynależność małżonków, oparta na ich dobrowolnej zgodzie, ma odzwierciedlać komunię trynitarną i stanowić silną motywację dla trwałości związku.

Dokument podkreśla rolę modlitwy jako "cennym środkiem", dzięki któremu para może uświęcać się i wzrastać w miłości. W ten sposób miłość małżeńska staje się "największą przyjaźnią" między dwojgiem ludzi, którzy czują się ze sobą “jak w domu”.

Stanowcze odrzucenie przemocy i niewierności.

Ważnym aspektem dokumentu jest stanowcze potępienie wszelkich form przemocy – zarówno fizycznej, jak i psychicznej. W nocie czytamy, że “wzajemna przynależność właściwa dla wyłącznej miłości wzajemnej wymaga delikatnej troski, świętej bojaźni przed profanowaniem wolności drugiej osoby”.

Dokument jednoznacznie potępia poligamię, zdradę i poliamorię, wskazując, że opierają się one na “złudzeniu, że intensywność relacji można odnaleźć w następstwie oblicz osób”. Jako negatywny przykład autorzy przywołują "mit Don Juana" – postaci symbolizującej niepohamowane dążenie do kolejnych podbojów miłosnych, które ostatecznie prowadzi do fragmentaryzacji znaczenia miłości małżeńskiej.

W odpowiedzi na czasy "postmodernistycznego indywidualizmu konsumpcyjnego", dokument wskazuje na pilną potrzebę nowej pedagogiki miłości. W świecie mediów społecznościowych, gdzie – jak czytamy – zanika skromność, a mnoży się przemoc symboliczna i seksualna, konieczne jest przygotowanie młodych pokoleń do przyjęcia doświadczenia miłości jako “tajemnicy antropologicznej”.

Wychowanie do monogamii nie jest przedstawiane jako "archaizm" czy "moralny przymus", lecz jako "inicjacja do wielkiej miłości, która przekracza natychmiastowość" i w pewien sposób zapowiada “samą tajemnicę Boga”.

Nota doktrynalna wykracza poza relację wyłącznie między dwojgiem małżonków, zachęcając pary, aby nie zamykały się w swoim indywidualizmie, ale otwierały się na wspólne projekty, mające na celu czynienie dobra dla społeczności i świata. Człowiek bowiem realizuje się, wchodząc w relacje z innymi i z Bogiem.

W tym kontekście dokument przedstawia troskę o ubogich jako "antidotum" na postawę egoizmu i zamknięcia w sobie. Jak przypomina nota, papież Leon XIV określił ubogich jako "sprawę rodzinną" dla chrześcijan, a nie jedynie “problem społeczny”.

Dokument "Jedno ciało. Pochwała monogamii" stanowi znaczący głos w nauczaniu Kościoła na temat małżeństwa i rodziny, łącząc wierność tradycji doktrynalnej z odwagą w odpowiadaniu na znaki czasu.